Schoonmaken in de gevangenis; een baan met aanzien

Ik had totaal geen idee hoe het er aan toe gaat binnen een gevangenis, er ging dan ook een hele nieuwe wereld voor me open. Het beeld dat ik in mijn hoofd had hoe dingen gaan binnen een PI moest ik al snel bijstellen.

Het eerste wat me opviel tijdens de rondleiding is hoe moeilijk je de PI binnen komt. Bij de portier moest ik mij legitimeren en al mijn spullen moest ik neerleggen op een soort van lopende band om te laten scannen. Ik liep een poortje door dat gelijk begon te piepen. Doorlopen? Ho maar, eerst terug; horloge af, riem af en nog een keer door het poortje. Weer begon deze te piepen. Wat bleek in mijn schoenen zat metaal waar het poortje op reageerde. Na deze uitgedaan te hebben en op de lopende band geplaatst te hebben ging ik piepvrij door het poortje.

We gingen eerst de ruimte bekijken waar de lessen verzorgd zouden worden om te kijken of deze geschikt zou zijn. Het idee van een resort was na het wachten bij verscheidene deuren waar we moesten wachten totdat ze op afstand werden open geklikt wel over. Overal camera’s, deuren, weer een camera en nog een paar deuren voor we bij de lesruimte waren. Een wandeling van hooguit 100 meter waar je een kwartier over doet. Het nog verstopte stukje gevoel over een resort was gelijk weg na het aanschouwen van de lesruimte. Nooit eerder had ik een locatie check meegemaakt waar ik er achter kwam dat ik achter tralies mijn werk mocht gaan doen. Het voelde even alsof ik ook een gedetineerde was.

Met een gezonde spanning in mijn buik vertrok ik ’s morgens naar de PI in Nieuwersluis. Na alle controles om binnen te komen werd ik opgevangen door Josee. Josee is senior medewerker arbeid en zou naast het begeleiden van mij ook meedoen als cursist. Aangekomen in de lesruimte maakten we uitgebreid kennis met elkaar. Er was gelijk sprake van een goede klik. Josee is een bevlogen mens die bijzonder begaan is met het welzijn en welbevinden van de gedetineerden.

Er werd op de deur van de lesruimte geklopt, de gedetineerde dames kwamen zenuwachtig giechelend binnen. Gelukkig, ik was op dat moment niet de enige die zich ongemakkelijk voelde. Het ijs was echter al gauw gebroken. Tijdens het kennismakingsrondje kwam ik er achter dat de dames stuk voor stuk stonden te popelen om aan deze cursus te beginnen. Er was al gauw een opgetogen stemming en er werd veel gelachen. Wauw wat een bijzondere groep mensen was daar bij elkaar. Niet eerder had ik meegemaakt dat ik in de eerste les geen weerstand tegen de cursus bij de deelnemers hoefde om te vormen in een positievere mindset.

Zoals ik al eerder schreef was er tijdens de eerste les basisopleiding schoonmaken totaal geen weerstand. De dames hadden zichzelf aangemeld voor deze cursus. Wat bleek; schoonmaken in de gevangenis is baan met aanzien. Een gedetineerde met een baan als schoonmaker is iemand die een belangrijke rol heeft in de gevangenis. In de gevangenis hoef je niet voor erkenning te vechten als schoonmaker waar dat in de wereld daarbuiten wel heel anders is.

Tijdens de tweede les kreeg ik een vragenvuur op me afgeschoten. De meeste dames hadden het hele lesboek al gelezen. Wat heerlijk om op deze manier les te mogen geven en met het vak schoonmaken bezig te zijn. De dames waren als een droge spons waar je water op doet. De kennis die ik ze bijbracht werd gretig geïnhaleerd. Ik kon zelfs verder gaan dan wat er nodig is aan kennis voor deze opleiding.

Tijdens de praktijk oefeningen werd er goed opgelet en in zeer korte tijd waren de dames in staat de oefeningen op een goede manier uit te voeren. Ook Josee deed actief mee, al had zij het wel moeilijker. Want naast het cursist zijn had ze ook de belangrijke taak het totaal overzicht te houden en zorg te dragen voor mijn veiligheid.

Als man ben ik nou eenmaal kwetsbaar tussen een groep vrouwelijke gedetineerden. Niet zo zeer qua fysiek geweld als wel dat er gezegd zou kunnen worden dat ik iemand lastig gevallen zou hebben. Van dit gegeven ben ik me dan ook constant bewust en zorg er dan ook voor dat ik nooit buiten beeld van Josee ben en als dat wel gebeurt dat ik dan in ieder geval in het zicht van een camera ben. Gelukkig kan ik zeggen dat er nooit wat vervelends is gebeurd. Ik ervaar het als een groot plezier en voorrecht om met deze dames te mogen werken. Ik respecteer ze voor wie ze zijn als mens tijdens de lessen. Wat hun verleden is, is onbelangrijk. Omgekeerd merk ik het plezier bij de dames en het respect dat ze voor mij hebben.

Tijdens de laatste les leek het wel of alle kennis die in de afgelopen lessen was opgedaan, weg was. Wat bleek, de dames waren stik nerveus voor het examen dat de dag daarop zou plaats vinden. Ze twijfelden aan alle kanten of ze het wel konden. Nou dames neem van mij aan dat ik zelden zulke toppers zoals jullie heb mee gemaakt zei ik. De hele les bleef wat rommelig en voor het eerst maakte ik me stiekem toch wel een beetje zorgen voor het examen de volgende dag. Mooi alle opgedane kennis, maar hoe gaan de dames tijdens het examen om met de spanning?

Na het examen bleek dat ik me voor niets ongerust had gemaakt. De dames waren allemaal geslaagd met een hoog resultaat. Ook Josee die een dubbelfunctie had tijdens de cursus was met vlag en wimpel geslaagd.

Diploma uitreiking

Ik werd uitgenodigd voor de diploma uitreiking. Normaal gesproken een interne aangelegenheid binnen een bedrijf waar ik nooit bij ben. In de moeder-kind ruimte was alles door Josee klaar gezet. Koffie en gebak waren voor deze feestelijke aangelegenheid aanwezig. Voor de diploma uitreiking waren ook de directeur, hoofd arbeid, hoofd opleidingen Kees en een aantal persoonlijk begeleiders van de gedetineerden uitgenodigd.

Wat een leuke verrassing de dames kwamen keurig gekapt, opgemaakt en in hun beste kleding via de gedetineerden ingang van de moeder kind ruimte binnen. Een bakje koffie werd door Josee ingeschonken en er heerste een opgetogen sfeer. De directeur hield een praatje waarin hij het belang van het volgen van opleidingen binnen de PI uitsprak en aangaf trots te zijn op de dames en het door hun behaalde resultaat. Een aantal dames pinkten een traantje weg omdat dit voor hun het eerst behaalde diploma ooit was.

Normaal gesproken mogen er geen foto’s binnen een gevangenis gemaakt worden van gedetineerden. Voor deze speciale gelegenheid werd er echter een uitzondering gemaakt. De dames gingen op de foto om deze aan het thuisfront te kunnen laten zien. Mooi om te zien hoe sommigen glunderend van trots met hun eerst behaalde diploma ooit op de foto gingen.

Gezien het goede resultaat en het enthousiasme waarmee de opleiding werd ontvangen werd er een afspraak gemaakt om te kijken wat er meer mogelijk was aan opleidingen. Het is van groot belang voor gedetineerden dat ze na hun detentie zo snel mogelijk op een goede manier in de maatschappij komen te staan. Het vinden van werk levert daar een grote bijdrage aan. Binnen de professionele schoonmaak zijn altijd mensen nodig en met een branche erkend diploma in hun bezit zijn ze van waarde voor een schoonmaakbedrijf.

Verschillende opleidingen werden besproken met het hoofd opleidingen, Kees. De mogelijkheden binnen een PI zijn niet ongelimiteerd. Zo vielen de module gezondheidszorg, bungalowreiniging en de glazenwassers opleiding al gauw af. Echter bij de mogelijkheden van de vloerenopleiding en de training bloed en fecaliën gingen de harten sneller kloppen. Ook werd er besloten dat Josee opgeleid zou worden tot SVS docent voor de basisopleiding schoonmaken. De basis werd in dit gesprek gelegd van een tot nu toe fraai en succesvol traject.

Na de eerste basisopleiding volgde er een nieuwe waarin Josee stage liep als aankomend docent. De fijne samenwerking die al was ontstaan tijdens de eerste cursus werd nog meer verdiept. Josee draaide haar eerste groep onder mijn begeleiding. Tijdens haar stage liet Josee zien dat ze de opgedane kennis goed kon vertalen naar de cursisten. Ook bij de nieuwe groep cursisten spatte het enthousiasme er af. Tijdens de stage van Josee volgde ze ook bij de SVS de didactische en vaktechnische training. Na het hele traject en het succesvolle examen kreeg Josee haar licentie om de volgende cursussen zelfstandig te mogen gaan verzorgen. De groepen die hierna geëxamineerd werden waren door Josee opgeleid. Wat iedere keer weer opviel was het hoge niveau en cijfers van de dames.

Na verloop van tijd werd er een tweede licentie docent, Hans, opgeleid. In Hans heb ik een geweldig betrokken mens ontmoet die ook met positieve energie met de gedetineerden omgaat. Samen met Josee verzorgt hij nu de basisopleiding schoonmaken aan de gedetineerden.

De dames die de basisopleiding succesvol hebben afgerond kunnen doorstromen naar de training bloed en fecaliën en de vloerenopleiding. Met de diploma’s op zak die bij deze opleidingen horen hebben de cursisten een bovengemiddelde kennis in huis over het schoonmaakvak. Een enorme aanwinst voor een schoonmaakbedrijf. Mensen die weten waar het om gaat, zelfstandig kunnen werken en daarin hun verantwoordelijkheid nemen.

In de PI komt het af en toe voor dat een gedetineerde door draait en haar cel besmeurt met bloed en poep. Bloed en poep zijn mogelijk besmet met het hepatitis of hiv virus. Potentieel gevaar dus voor degene die de ruimte die onder gesmeerd is moet schoonmaken.

Tijdens de training bloed en fecaliën worden de deelnemers theoretisch en praktisch geschoold. In het eerste deel komt kennis over micro organismen, middelen en materialen, persoonlijke beschermingsmiddelen en veilig werken aan bod. Voor sommigen best wel taaie kost maar nodig om het besef en noodzaak van veilig werken te begrijpen.

Na het stuk theoretische kennis gaan we in de praktijk aan het werk. De eerste training bloed en fecaliën wachtte er een grote verrassing voor de cursisten. Wat ze niet wisten was dat ik van te voren een isolatie cel had onder gesmeerd met ontbijtkoek en tomaten ketchup. De eerste cursist die aan de beurt was en de deur opende schok zich een hoedje, het zag er niet echt smakelijk echt uit. Inmiddels is deze nagebootste situatie geen verrassing meer in de gevangenis. De tamtam werkt snel en inmiddels wordt mij gevraagd of ik wel om de ontbijtkoek met rozijnen heb gedacht 😉

Gedurende de praktische training wordt een cursist geleerd hoe zij op een veilige manier de ondergesmeerde cel kan schoonmaken en aansluitend desinfecteren.

Een paar maanden geleden werd mij door één van mijn oud cursisten in geuren en kleuren verteld dat zij in de praktijk had toegepast hetgeen ze tijdens de cursus had geleerd. Een inrichtingswerker had haar gevraagd een cel schoon te maken waar bloed zat. Ze gaf aan dit wel te willen doen mits ze voorzien zou worden van de goede middelen en beschermende kleding. Zo gezegd zo gedaan en ze kon haar werk naar behoren uitvoeren. Ik ben zo trots op hoe deze dames zijn gegroeid tijdens de cursus. Van gedwee van alles doen omdat het opgedragen wordt naar een vrouw die haar mannetje weet te staan met de nodige vakkennis aan boord en durft te zeggen; ” dat wil ik graag doen, maar dan wel volgens de regels hoe ik het heb geleerd”.

Nadat de dames de basisopleiding en bloed en fecaliën hebben gevolgd komen ze in aanmerking voor de vloerencursus. De vloerencursus is een pittige opleiding waar niet iedereen voor in aanmerking komt. De cursist moet de Nederlandse taal goed beheersen en bereid zijn veel te leren. Naast veel praktische training is theorie een belangrijk onderdeel in de cursus. De lat ligt hoog.

Na de eerste paar basisopleidingen waren er genoeg dames die in aanmerking kwamen om de vloerencursus te gaan volgen. In een leegstaand cellenblok dat gerenoveerd zou worden hadden we alle ruimte en konden we heerlijk aan de slag met de opleiding. De vloerencursus vind ik één van de leukste cursussen om te verzorgen. Ik kan er volledig mijn ei in kwijt en de meest interessante onderwerpen passeren de revue. Dat ik deze cursus mocht verzorgen binnen de vrouwengevangenis gaf het voor mij een extra gouden randje. Inmiddels was ik al aardig ingeburgerd in de vrouwen PI en keek ik er iedere keer weer naar uit om er de volgende les te gaan verzorgen. Dit gezegd hebbende besef ik mij dat ik nooit zal wennen aan de deuren waar je iedere keer voor moet wachten, ik sta nu zelfs te wachten bij deuren die ik zelf kan openen.

Een kleurig gekleed gezelschap dames kwam binnen om deel te nemen aan de eerste lesdag. Ik begin hier altijd uitvoerig te vertellen over het vak vloeronderhoud en wat daar allemaal bij komt kijken. De al enthousiaste dames werden steeds enthousiaster om aan de slag te gaan. Ik had nog één opmerking voor ze, voordat ze weer ingesloten werden voor de middag in hun cel. “Als jullie vanmiddag terug komen dan mogen jullie iets minder uitbundig gekleed zijn. Zorg er voor dat je geschikt gekleed bent voor het type werk en draag dicht schoeisel. De komende weken mag jullie volledige aandacht gericht zijn op de vloer”.

Na de lunchpauze waren alle dames weer keurig op tijd en correct gekleed aanwezig en maakten we een start met de praktijk. Niemand had ervaring met vloeronderhoud, laat staan ooit een machine voor vloer onderhoud bediend te hebben. Een schijfmachine is op zich een machine die niet moeilijk is te bedienen. Echter de eerste keer dat je een dergelijke machine in je handen hebt en de machine aanzet dan ervaar je de enorme kracht die vrij komt. Omdat deze machine bij veel onderdelen in de cursus wordt gebruikt is het belangrijk de bediening zo snel mogelijk onder de knie te krijgen.

In elke cursus heb je de durfals en de mensen die eerst even de kat uit de boom kijken. Ook onder de dames was er een durfal die gelijk de machine wou uitproberen na mijn uitleg en demonstratie over de werking van de machine. Zoals het meestal gaat brak de machine gelijk ongecontroleerd uit en liet de dame de machine van schrik los. Ik stond bij haar en sprak uit: ” ik hoop niet dat we zo meteen bezoek van de beveiliging krijgen want dit leek wel heel erg op een uitbraakpoging”.

De dames mochten één voor één de machine uitproberen en eerlijk is eerlijk er zaten een paar natuurtalenten tussen die de machine gelijk aanvoelden en de machine goed onder controle hadden. Wat leuk was om te zien was het enthousiasme dat steeds groter werd onder de dames. Nog nooit eerder hadden ze een schoonmaaimachine in hun handen gehad en nu stonden ze in één keer zo’n zwaar apparaat te besturen.

Hilarisch was het moment dat Jelly, een dame die qua lengte kleiner was dan de rechtopstaande steel van de eenschijfsmachine bij het apparaat ging staan. Dit was een komisch gezicht. Onverstoord zette Jelly de machine in de juiste werkstand zette de machine aan en bediende hem alsof ze het dagelijks deed. Wat een heerlijkheid om dit werk te mogen doen, mensen blijven me verrassen.

Een onderdeel in de cursus is het traditioneel moppen. Er wordt steeds meer gemopt met microvezel, er zijn echter situaties waar je beter het traditionele mop systeem met twee emmers en een pers kunt gebruiken. Veel van de dames hadden al ervaring met dit mopsysteem omdat het gebruikt wordt in de gevangenis. Op mijn vraag of ze wisten hoe het gebruikt dient te worden werd dan ook bevestigend geantwoord. OK dan wil ik graag een demonstratie van een aantal van jullie zien zei ik.

Ervaring heeft mij inmiddels geleerd dat er maar weinigen zijn die het traditionele mopsysteem op de juiste manier gebruiken. Na één keer uitspoelen van de mop is het water vies. De rest van de vloer zal dus niet echt schoon worden met dat vieze water. Door cursisten het eerst zelf uit te laten voeren zonder uitleg en het daarna voor te doen hoe het hoort en waarom valt het kwartje dat hun manier van werken mag veranderen.

Ook bij de cursisten in de vrouwengevangenis ging het traditioneel moppen niet goed. Het fijne van dat het mis gaat bij een onderdeel waarvan een cursist denkt dat het simpel is, ik kan aangeven; moppen is het meest simpele onderdeel in deze cursus.

Daarmee leg ik de lat hoog en is mijn ervaring dat er nog serieuzer met de verschillende onderdelen in de cursus wordt omgegaan. Ook bij deze cursus was de inzet van de dames weer hoog. Elke les waren er weer vele vragen en de honger naar kennis was hoog. Één van de dames gaf zelfs al aan dat ze na haar detentie een schoonmaakbedrijf zou willen beginnen, ze had het licht gezien haar leven om te gooien en haar eigen keuzes te gaan maken.

In de vloerencursus komen vele interessante onderdelen aan bod. De dames leerden o.a. het volgende:

• Schrobben en waterzuigen
• Twee methodes tapijtreiniging
• Werken met een schrob-zuig machine
• Sprayen en opwrijven
• Opwrijven en vlek verwijderen
• Tweevoudig moppen
• Microvezel moppen
• stofwissen
• Vloerherkenning
• Eigenschappen van vloeren en hoe te behandelen
• Oplossen van problemen bij vloeronderhoud
• Veilig en ergonomisch werken
• Productkennis
• Omgaan met klanten

Deze intensieve cursus levert een grote bijdrage aan de kennis van een schoonmaker. Degene die deze cursus heeft gevolgd is in staat om zelfstandig het werk uit te kunnen voeren. Het voordeel voor een schoonmaakbedrijf is dat ze een schoonmaker in huis hebben die nadenkt en kennis van zaken heeft. Het aantal klachten zal afnemen en de klanttevredenheid zal toenemen. Allemaal pluspunten zowel voor de cursist als voor een toekomstige werkgever.

Tijdens het examen bleek dat alle dames zeer goed mee hadden gedaan met de lessen. Er werden bovengemiddeld hoge cijfers gehaald.

Tijdens de vloeropleiding hadden de dames veel geleerd over hoe ze vloeren moesten behandelen. Als je wilt praten over een nadeel van de cursus is dat er iedere keer slechts op een klein stukje vloer wordt geoefend. Daarom organiseerden we na de cursus een workshop strippen en conserveren.

De dames mochten zoals het in de praktijk gaat een vloer gaan behandelen. Voorafgaand aan de workshop werd er gestart met een extra stuk theoretische kennis. Kennis van middelen werd nog verder uitgediept en een groter aantal pads werd besproken. Wat duidelijk merkbaar was tijdens de workshop was de grote hoeveelheid aan kennis die al bij de dames aanwezig was. Ze kenden de inhoud van het boek beter dan ik en voorbeelden uit de praktijk met bijbehorende vragen vlogen behoorlijk in de rondte.

In de PI hadden we al een stuk vloer uitgezocht die nodig aan onderhoud toe was. De dames mochten zich hier op uitleven. Met verschillende methodes maakten de dames de vloer kaal en voorzagen de vloer van een tweetal nieuwe lagen vloerwas. Het resultaat van alle inspanningen was nu duidelijk zichtbaar en de beloning was groot. Een stralend schone vloer die er strak verzorgd uitzag door de nieuw aangebrachte vloerwas.

Inmiddels zijn er al behoorlijk wat gedetineerde dames gediplomeerd. Ook Josee en Hans die nu samen de basisopleiding verzorgen hebben hun diploma vloeronderhoud behaald en meegedaan aan de workshop strippen en conserveren. Tijdens de vloerencursussen die ik nu verzorg zijn Josee en Hans absoluut een plus in het op een nog hoger niveau brengen van de cursus. Ze helpen de dames met oefenen, zelfs buiten de lessen om.

Inmiddels kan ik zeggen dat ik behoorlijk ingevoerd ben in het les geven binnen een penitentiaire inrichting. Het is iedere keer een feestje voor mij om daar weer les te mogen geven. Voor menig dame binnen de gevangenis heb ik diep respect. Als ik zie hoe ze tijdens het hele opleidingstraject groeien dan neem ik daar mijn petje voor af. Voor een groot aantal dames zijn het de eerste diploma’s die ze ooit in hun leven hebben gekregen.

Een diploma met waarde blijkt steeds maar weer. Een aantal dames heeft na hun detentie een baan gevonden binnen de schoonmaakbranche. Één van de dames, Carola,  was onlangs nog uitgebreid in het nieuws. Ze maakt schoon bij FC Utrecht en inmiddels ook al bij een aantal spelers thuis.

Via deze link kun je het artikel in het AD lezen dat over haar is geschreven.

Maar ook binnen de gevangenis zelf zijn er dingen positief veranderd. Er werd al gepoetst door de dames, nu kan er met trots gezegd worden: ” Wij maken hier schoon op een professionele manier”.

Vorige week kreeg ik nog een leuk telefoontje van Josee, de senior medewerker Arbeid/Mobiele Reiniging. Helemaal trots vertelde ze dat een gedetineerde die alle cursussen heeft gevolgd is begonnen met het traject om zelf docent basisopleiding binnen de PI te worden. Wauw wat mooi. Ik herinner mij deze dame, Michelle, nog goed. Niet alleen omdat Michelle zeer hoge cijfers heeft gehaald maar ook omdat ze mij tijdens de lessen altijd hielp door andere cursisten te motiveren en te helpen met de oefeningen. Over een paar weken mag ik haar gaan monitoren, ik kijk er nu al naar uit.

Ik wil heel graag Hans, Josee en alle dames bedanken voor alle mooie ervaringen. Jullie zijn allemaal toppers!

En weet, jullie doen het belangrijkste werk dat er is. Wees trots op je werk en jezelf. Schoonmaken is net zoals het elektriciteit netwerk dat in een gebouw ligt. Slechts de stopcontacten en schakelaars zijn zichtbaar. De wirwar aan draden in leidingen zijn niet zichtbaar maar als daar een breuk in zit, ligt alles plat. Zo ook bij schoonmaken, jullie maken al het werk mogelijk!